Bureau Bos werkt aan de Circulaire School

Als architecten ontwerpen wij veel voor het onderwijs: gebouwen voor een nieuwe generatie. Vaak wordt dan gekozen voor een nieuw gebouw en eindigt het bestaande gebouw op de afvalhoop. Dat begint steeds meer te knagen. Zeker als we merken dat grondstoffen steeds schaarser en bouwmaterialen steeds duurder worden.

Door een gebouw zo te ontwerpen dat je het weer uit elkaar kunt halen en kunt hergebruiken voorkom je dit. Permanente verbindingen zoals lijm, cement en gestort beton probeer je te vermijden. Ook kun je op voorhand al veel materiaal besparen door bijvoorbeeld een lichte constructie te kiezen. Maar daarmee ben je er nog niet: tijdens het hele ontwerpproces en op elk detailniveau komen we dit soort keuzes tegen. Wij kunnen die complexe opgave goed aan want we ontwerpen naast het gebouw ook de constructies, de installaties en het onderhoudsplan voor veel van onze gebouwen.

Hoe mooi zou het zijn als de volgende generatie architecten een bruikbaar gebouw tot zijn beschikking zou hebben, de materialen kan oogsten en daar een nieuwe school mee kan ontwerpen. Een slim gebouw dat volledig voldoet aan de eisen van die tijd: de frisse school van de toekomst zonder afval en verspilling.

Bekijk hieronder de video en lees meer over onze ontwerpmethode voor de Circulaire School.

Waarom circulair?

Veel van onze opdrachtgevers zijn zich volledig bewust van de noodzaak om het gebruik van eindige energiebronnen en de uitstoot van CO2 te vermijden. Nagenoeg al onze gebouwen zijn tegenwoordig BENG, ENG of NOM.

Nog maar weinig zijn echter bezig met dat andere duurzaamheidsvraagstuk: hoe gaan we ons wapenen tegen materiaalschaarste? En dat terwijl die wellicht veel ingewikkelder op te lossen is dan het energievraagstuk. Wij proberen onze opdrachtgevers daarom bij ieder nieuw project hiervan bewust te maken door circulariteit vanaf de eerste ontwerpoverleggen op de agenda te zetten.

Circulair bouwen dient onderdeel te zijn van een economisch systeem: idealiter gaat hergebruik gepaard met een besparing. Een demontabel gebouw behoudt een groot deel van zijn waarde, hoeft niet volledig afgeschreven te worden en zou tegen een lagere rente te financieren moeten zijn. Circulariteit heeft dus een kostenvoordeel wanneer het goed wordt uitgevoerd.

Als we het bekijken vanuit de regelgeving: het verkrijgen van een sloopvergunning zal de komende jaren steeds ingewikkelder worden. Het onderscheid tussen bouwen en slopen gaat verdwijnen: van slopen naar oogsten. Materialen krijgen een paspoort en worden in een register opgenomen. Vanuit de wetgever zal dus een bepaalde mate van circulariteit verplicht worden.

Waarom een school?

Ons hart ligt bij het onderwijs. Wij zijn al sinds de oprichting een echte ‘scholenbouwer’. Ons portfolio is sindsdien flink verbreed en toch vormen onderwijsgebouwen hier nog steeds een groot aandeel in.

Voor het ontwerp, de realisatie en exploitatie van een school zijn geen forse budgetten beschikbaar. Van iedere ontwerpkeuze worden de kosten en baten meerdere malen zorgvuldig afgewogen.

Een school is daarom het gebouw bij uitstek om het circulaire model mee te testen: er is geen ruimte voor verspilling en alles moet in dienst staan van toekomstbestendig onderwijs. Een circulaire school is ook een flexibele school, die je in de toekomst met een geringe inspanning geschikt kunt maken voor een nieuwe onderwijsmethode.

Wij zien een schoolgebouw niet alleen als gereedschap voor het onderwijs, maar ook als lesmiddel. Aan de hand van een gebouw kun je een nieuwe generatie veel leren: hoe materialen tot stand komen en gebruikt worden, hoe je energie opwekt, hoe je met regenwater om kunt gaan en hoe je de diversiteit van flora en fauna kunt versterken bijvoorbeeld.

De overheid is het met ons eens dat de Circulaire School er snel moet komen. Gemeenten moeten al vanaf 2030 voor de helft circulair zijn en in 2050 volledig. Onderwijsgebouwen voor primair en voorgezet onderwijs vallen volledig onder de verantwoording van gemeenten.

Waarom Bureau Bos?

Wij ontwerpen al meer dan een halve eeuw gebouwen voor onderwijs, sport en welzijn. Van de meeste projecten begeleiden we tevens de bouw en de ingebruikname. Wij hebben veel verstand van onze opdrachtgevers en van de bouw.

Wij ontwerpen integraal: het gebouw, de installaties en constructies, de buitenruimten en het interieur worden als één geheel door ons bedacht.

Ook hebben wij ervaring met nieuwe aanbestedingsvormen waarbij de opdrachtgever, zijn adviseurs en de bouwer meer als team opereren dan in een traditioneel bouwproces. Wij schrijven onderhoudsplannen, maken kostenoverzichten en voeren bouwdirectie.

Samenvattend zijn wij goed in integraal samenwerken vanuit een centrale positie in het bouwproces en dit is cruciaal om circulair bouwen te laten slagen.

Het ontwerp van het gebouw

Het architectonisch ontwerp is de basis voor alle circulaire keuzes. Hier komen gebruiksgemak, beleving en comfort samen. Hier bedenken we samen een spraakmakend gebouw dat past bij uw onderwijsorganisatie als een maatpak.

Voor het architectonisch ontwerp hanteren we de volgende circulaire principes:

• Laat je niet beperken en ontwerp je eigen unieke school. Een speels en uitbundig gebouw dat volledig past bij de visie op onderwijs. Het is namelijk heel goed mogelijk om een gebouw demontabel en herbruikbaar te maken zonder standaardisering.
• Maak een flexibel gebouw dat in de toekomst met geringe inspanningen te wijzigen is. Dit is immers de meest effectieve vorm van circulair bouwen: aanpassen en blijven gebruiken.
• Ontwerp een compact gebouw met een gunstige verhouding tussen gevel- en vloeroppervlak. En daarmee lage stichtings- en exploitatiekosten. Hiermee besparen we veel materiaal en energie én het levert veel ruimte voor het onderwijs op. Immers in een compact gebouw heb je niet lange, maar brede gangen die tevens als studieruimte dienst kunnen doen.
• Maak je circulaire materialen en technieken binnen en buiten zichtbaar en beleefbaar. Dit verhoogt de educatieve waarde van je gebouw en kan een unieke en spraakmakende beleving van het gebouw opleveren.
• Let goed op de oriëntatie van het gebouw op de zon: benut de zonnewarmte in de winter en hou het in de zomer buiten. Als het gebouw een goede warmtehuishouding heeft dan is het beter bestand tegen de opwarming van de aarde en kunnen we het langer blijven gebruiken.
• Houdt rekening met ruimte voor de installaties en maak de bodem, het dak en de lucht optimaal geschikt voor het opwekken van energie. Doe dat op zo een wijze dat in de toekomst verouderde technieken eenvoudig vervangen kunnen worden.
• Als het mogelijk is: gebruik materialen van een te slopen ‘donorgebouw’ in het nieuwe gebouw.

Het ontwerp van de installaties

De installaties voor warmte, verse lucht, elektra en data zijn wellicht het meest bepalend voor de waardering van de gebruikers. Een frisse school is een school met excellente leerprestaties.

Voor de installaties hanteren we de volgende principes:

• Ontwerp decentraal. Zo hoeven we kortere kanalen te maken en krijgen we meer comfort op ruimteniveau.
• Ontwerp zo min mogelijk kanalen. De ruimte boven een plafond kan prima dienst doen voor de toevoer van verse lucht.
• Ontwerp met uitwisselbare componenten. Zo kunnen we toekomstige technieken implementeren zonder veel materiaalverlies.
• Ontwerp zoveel mogelijk draadloos en met zwakstroom. Zo besparen we materiaal en verminderen we transmissieverlies.
• Ontwerp demontabele verwarming. Stort geen buizen in een cementvloer, maar gebruik een droge zwevende dekvloer of kies voor wandelementen.

Het ontwerp van de constructie

De constructie van het gebouw is bepalend voor de mogelijkheden om een gebouw aan te passen of te demonteren in de toekomst. Het is het onderdeel van het gebouw met het meeste gewicht en het grootste materiaalgebruik.

Voor de constructie hanteren we de volgende principes:

• Ontwerp met lichte materialen indien mogelijk. Staal en hout hebben de voorkeur boven steenachtige materialen. Beton is echter niet altijd te vermijden, bijvoorbeeld als het gaat om een goede geluids- en brandwering.
• Ontwerp een zelfdragend skelet met windverbanden. Hiermee voorkomen we dat dragende wanden en stijve vloervelden nodig zijn en daarmee veel permanente verbindingen.
• Vermijd in het werk gestort beton en wees kritisch op het gebruik van prefab beton. Beton is (anders dan hout en staal) een star materiaal dat lastig voor een nieuwe functie in te zetten is.
• Ontwerp onderdelen in plaats van complete elementen. Een betonnen trap kun je in één keer laten storten of samenstellen uit de losse traptreden. Dit laatste is veel eenvoudiger te hergebruiken.

De uitwerking van het ontwerp

Wij schrijven een circulair bestek bij voorkeur samen met de uitvoerende partijen en leveranciers. Op deze wijze weten we zeker dat we een optimale prijs-kwaliteitverhouding krijgen. Zo leggen we al onze circulaire keuzes vast in de contractstukken voor de uitvoering.

Voor het circulaire bestek hanteren we de volgende principes:

• Vermijd permanente verbindingen. Gebruik schroeven en montagesystemen in plaats van lijm en cement.
• Kies waar mogelijk leveranciers en producten waarvan bewezen is dat ze circulair produceren.
• Blijf alert op nieuwe materialen, producten en technieken met circulaire aspecten.
• Gebruik waar mogelijk natuurlijke materialen die terug te geven zijn aan de natuur wanneer ze niet hergebruikt worden, bijvoorbeeld hout en vegetatiedaken.
• Huur materialen indien mogelijk in plaats van ze te kopen. Vraag aan de bouwer om de coördinatie te verzorgen.

Het gebruik

Zodra het gebouw gereed is wordt deze in gebruik genomen door de circulaire onderwijsorganisatie. Het ontwerp van het gebouw zit zo in elkaar dat het deze bedrijfsvoering kan faciliteren.

We hanteren de volgende uitgangspunten voor de exploitatie:

• Een goede draadloze data-installatie maakt het mogelijk om papierafval te vermijden.
• Ontwerp een moestuin met compost als onderdeel van de buitenruimten.
• Pas perscontainers toe per afvalstroom. Deze verminderen geuroverlast, gewicht en bevorderen zo de afvalscheiding.
• Maak voldoende ruimte voor afval sorteren of ontwerp een afvalloze school.

Samen creëer je meer

Een architect is niets zonder een opdrachtgever. Graag zouden we samen met u de circulaire school bouwen. U zult zien dat het u veel gaat opleveren: educatieve én economische waarde. Benieuwd naar de mogelijkheden? Neem contact met ons op en we vertellen u graag meer.