In 3 stappen van school met bestaande bouwstructuren naar onderwijsvernieuwing zónder nieuwbouw

Een heel nieuw schoolgebouw ontwerpen en bouwen. Dat gebeurt in de meeste gevallen maar één keer in de dertig jaar. Maar gedurende die jaren kan er wel een hoop veranderen. Leerlingenaantallen krimpen of groeien. Het gebouw is verouderd. Of de onderwijsvisie en de manier van lesgeven verandert. Het gevolg? Je wilt het onderwijs voor je leerlingen of studenten verbeteren. Nieuwbouw en/of uitbreiden lijkt voor de hand: het bestaande gebouw is statisch en vaak al volledig in gebruik en hebben alle ruimten een functie. Toch biedt een bestaand schoolgebouw in zijn structuur vaak meer kansen dan verwacht. In deze blog legt architect Elianne Reijers het je uit uit aan de hand van een stappenplan.

Stap 1: Breng de wensen in kaart

“Op het moment dat we een innovatieproces starten met een school is de eerste vraag altijd ‘wat is jullie wens?’. Deze antwoorden vormen namelijk de basis van het onderwijsvernieuwingsplan”, vertelt Elianne. “Het in kaart brengen van de wensen van de klant doen we idealiter door middel van een co-creatiesessie. Hierbij zijn alle niveaus, van de leraar in de klas tot het directieniveau, betrokken. Maar soms haken ook ouders, leerlingen of buurtbewoners aan. We bespreken de wensen en huidige knelpunten. Hoe wil je in de toekomst met elkaar werken, wat mis je in het huidige gebouw, hoe ziet jouw ideale schoolgebouw eruit en wat is de ideale lesmethode die op de school gebruikt gaat worden? Op basis van de input tijdens de diverse co-creatiesessies wordt de gedroomde school gevisioneerd én creëren we draagvlak onder alle gebruikers.”

Stap 2: Analyseer het bestaande schoolgebouw

“Niet alleen de wensen van de onderwijsinstelling worden geïnventariseerd. Ook het bestaande schoolgebouw en -terrein worden geanalyseerd”, legt Elianne uit. “Hoe is de bouwkundige staat van het gebouw, welke ruimtelijke structuur heeft het huidige gebouw, welke wanden kunnen eventueel gesloopt worden, hoe zit het met de luchtzuivering, kortom: in hoeverre is het huidige schoolgebouw -in zijn geheel of gedeeltelijk- toekomstproof? Dit analyseproces loopt gelijktijdig met het in kaart brengen van de wensen en toekomstvisie van de school. Zodat we in de tweede fase de ‘blauwdrukken’ op elkaar kunnen leggen en een vernieuwingsplan op kunnen stellen.”

Stap 3: Overweeg de diverse mogelijkheden en start met (ver)bouwen

“Nu de wensen en toekomstvisie voor de school in kaart zijn gebracht en het huidige gebouw is geanalyseerd, kan het ‘echte’ werk van de architect beginnen”, vertelt Elianne. “Bij onderwijsinnovatie zijn er eigenlijk vijf mogelijkheden om deze vernieuwing door te voeren:

1. Herorganiseren van de huidige ruimtes: is er de behoefte om leerlingen ook een-op-een of in kleinere groepjes te begeleiden, maar is de huidige instructieruimte te klein? Kijk dan ook naar andere ruimtes in de school. Misschien kan je de huidige instructieruimte wel omwisselen met de grotere directiekamer. Zo los je het probleem op, zonder dat er een verbouwing hoeft plaats te vinden.
2. Eenvoudige ingrepen: het vervangen van verlichting, een kastenwand als roomdevider of het verwijderen van een deur zijn kleine aanpassingen die een groot verschil kunnen maken. Zo kan je met een minimale investering toch ruimtes met elkaar verbinden of juist van elkaar afscheiden.
3. Rigoureuze ingrepen: met het plaatsen of verwijderen van wanden kan je relatief gemakkelijk nieuwe ruimtes creëren. Deze optie vraagt wel om een investering.
4. De inpandige situatie herstructureren: gebouwen hebben vaak een basismaat waarbinnen je veel kunt. Daarom adviseren we soms ook om de school casco te maken en vanuit daar de inpandige situatie opnieuw te herstructureren. Dit kan gecombineerd worden met een investering voor klimaatverbetering en langdurig onderhoud, waar vaak wel budget voor vrijgemaakt kan worden of reeds is gereserveerd.
5. Nieuwbouw: voldoet het huidige schoolgebouw helemaal niet meer aan de huidige wet- en regelgeving of kan de beoogde vernieuwing niet gerealiseerd worden binnen de huidige setting? Dan is nieuwbouw altijd nog een optie.

Door de wensen en toekomstvisie van de school te matchen met de mogelijkheden die het huidige gebouw biedt, is er vaak veel meer mogelijk dan je vooraf denkt. Die verschillende mogelijkheden werk ik uit tot een huisvestingsconcept. In dit document zijn de uitgangspunten en analyses vertaald naar een aantal scenario’s, waarna de situatieschetsen worden uitgewerkt en de gemaakte keuzes worden toegelicht. Dit plan presenteer ik aan de betrokkenen, waarna er een weloverwogen keuze gemaakt kan worden. Uiteraard adviseren we de scholen ook over de uitvoering van het plan. Waar we voor de ene school alle plannen in een keer realiseren, wordt er soms ook bewust voor gekozen om het in fases uit te rollen.”

Samen creëer je meer

“Het ontwerpen van een gebouw is vaak onderdeel van een organisatorisch veranderproces. Na realisatie wordt vaak op een andere manier lesgegeven en samengewerkt dan voorheen. Door samen dé droomschool te ontwerpen, leggen we het fundament onder dit veranderproces. Zo stoom je jouw organisatie klaar voor een toekomst in een (ver)nieuw(d) gebouw”, besluit Elianne.

Wil je meer informatie over hoe Bureau Bos jou kan helpen bij het realiseren van onderwijsvernieuwing? Neem dan geheel vrijblijvend contact met ons op.